Wat zijn de ontwikkelingen?
Inleiding
Vanuit dit programma voert de gemeente de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Jeugdwet en de Participatiewet uit. Hierbij heeft de gemeente de opgave om inwoners goede ondersteuning en zorg te bieden. De gemeente heeft hiervoor de nota “Samen leven, samen doen! Herijking beleidskeuzen sociaal domein" vastgesteld, met daaraan gekoppeld een uitvoeringsagenda. In deze uitvoeringsagenda staat beschreven welke acties en inspanningen de gemeente uitvoert.
- Wettelijke ontwikkelingen
Hervormingsagenda Jeugd
Op 14 juni 2023 is de Hervormingsagenda Jeugd vastgesteld door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en aangeboden aan de Tweede Kamer en Eerste Kamer. Voor de jaren 2024 en 2025 wordt de opgenomen bezuiniging in het coalitieakkoord bevroren. Wel blijft de €1 miljard structurele bezuiniging staan, maar deze wordt over een langere periode uitgesmeerd. De gemeente verwerkt dit budgettair neutraal: dalende inkomsten tegenover dalende uitgaven.
De Hervormingsagenda moet gaan zorgen voor betere en tijdige hulp en ondersteuning voor jeugdigen en gezinnen, op de juiste plek en wanneer dit nodig is. Ook moet hulp en ondersteuning worden aangeboden binnen een beheersbaar en daarmee duurzaam financieel houdbaar stelsel.
Aanpassingen Participatiewet
Naar verwachting treedt de Participatiewet in Balans op 1 januari 2025 in werking. Het uitgangspunt van de wet is dat niet de regels, maar de mens centraal staat. Het wetsvoorstel is een samenhangend pakket met ruim 20 maatregelen. Daarbij wordt gestreefd naar meer rechtszekerheid voor bijstandsgerechtigden en krijgt de professional de ruimte om hen daarbij te helpen. Ook worden schommelingen in het inkomen onder meer door het vinden van werk, het verlenen van mantelzorg of de kostendelersnorm bij tijdelijk verblijf voorkomen.
Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams)
De beoogde inwerkingtreding van de Wams is verschoven van 1 januari naar 1 juli 2024. Het doel van de Wams is het wegnemen van de onduidelijkheid over de wettelijke grondslagen voor domein overstijgende gegevens verwerking in het sociaal domein. Het wetsvoorstel moet ervoor zorgen dat gemeenten en andere betrokken organisaties meer armslag krijgen om meervoudige problematiek in gezinnen of huishoudens aan te pakken. Nu worstelen professionals in het sociaal domein nog vaak met gegevensverwerking en privacy rond gezinnen met meervoudige problematiek. De wet biedt juridische grondslagen voor het delen van gegevens binnen het sociaal domein en de domeinen daaromheen. Dit vergemakkelijkt de zogeheten ‘integrale dienstverlening’.
Afschaffen abonnementstarief Wmo
Het rijk is voornemens om met ingang van 1 januari 2026 de inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor Wmo-voorzieningen opnieuw in te voeren. In 2019 is het abonnementstarief Wmo ingevoerd waarbij alle inwoners ongeacht hun inkomen en het aantal uren zorg dat men krijgt een minimale eigen bijdrage moeten betalen. De herinvoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage kan mogelijk twee gevolgen hebben: minder inwoners doen een aanvraag voor een Wmo-voorziening en/of de gemeente ontvangt meer eigen bijdrage. Op dit moment zijn de financiële gevolgen van deze beleidsontwikkeling nog niet in te schatten.
Beschermd Wonen
De invoering van het woonplaatsbeginsel en het daarmee gepaarde nieuwe objectieve verdeelmodel voor beschermd wonen is wederom door het rijk met een jaar uitgesteld. Er wordt nu gestreefd naar invoering per 1 januari 2025. Gemeenten, rijk en andere partijen werken al jaren aan de transitie ‘van beschermd wonen naar een beschermd thuis’. Deze wending moet het mogelijk maken dat mensen met psychische problemen vaker thuis of in hun eigen woonplaats kunnen blijven wonen. Het vastgestelde nieuwe beleid zoals verwoord in het Regioplan U-16 Beschermd Wonen die deze beweging mogelijk moet maken, zal per 2024 wel doorgang vinden.
Ontwikkelingen jeugdbescherming en jeugdreclassering
Met ingang van 1 januari 2024 worden naar verwachting twee landelijke ontwikkelingen doorgevoerd: een landelijk tarief voor jeugdbescherming en jeugdreclassering (gecertificeerde instellingen) en een (verplichte) caseloadverlaging. In 2023 heeft de gemeente samen met de regiogemeenten al ingezet op een caseloadverlaging van 10 procent. De komende twee jaar wordt jaarlijks ingezet op een caseloadverlaging met dit percentage. Aanleiding hiervoor is de hoge werkdruk in de jeugdbescherming. Met de verlaging kunnen jeugdbeschermers effectiever hulp bieden in een gezin. Voor kinderen en gezinnen betekent het dat ze meer tijd en aandacht gaan krijgen dan nu het geval is.
- Regionale Samenwerking
Norm van Opdrachtgeverschap Jeugd
In 2024 blijft de gemeente samenwerken voor goede jeugdhulp met de andere gemeenten in de regio Zuidoost Utrecht vanuit de Norm van Opdrachtgeverschap Jeugd en de bijbehorende uitvoeringsagenda. In 2024 wordt geïnvesteerd in regie voeren bij mogelijk onveilige gezinssituaties door de Stichting Sociale Dorpsteams. De Stichting Sociale Dorpsteams gaat de komende jaren toewerken naar het landelijke Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming. Zij blijft betrokken in gezinnen waarbij sprake is van onveiligheid. Hiervoor moeten de dorpsteams voldoende toegerust zijn, qua capaciteit en expertise. Zowel regionaal als lokaal wordt hier projectmatig aan gewerkt. De huidige situatie wordt in kaart gebracht en de nodige randvoorwaarden moeten worden gecreëerd om die in lijn te brengen met de gewenste situatie. De gemeente verschuift budgetten Jeugdbescherming naar de sociale dorpsteams binnen dit programma.
Strategische kaders werk en inkomen 2024-2027
Per 2024 gaan de nieuwe strategische kaders Werk en Inkomen in. Conform het uitvoeringsprogramma is één van de doelen meer grip op de Regionale Dienst Werk en Inkomen (RDWI). De gemeente wil meer sturen op de effectiviteit en de efficiëntie van de RDWI. Via de bijbehorende innovatieagenda 2024-2027 werkt de gemeente aan dit doel en andere vraagstukken, onder andere het verbeteren van de sturingsinformatie en het nieuwe financieringsmodel voor de inzet en verdeling van de re-integratiemiddelen.
Voor 2024 is het negatieve herverdelingseffect als gevolg van deze afspraken € 70.000. Bij gelijkblijvende omstandigheden loopt het negatieve herverdelingseffect in 2027 op tot € 282.000. Het nieuwe financieringsmodel biedt de gemeente echter meer mogelijkheid te sturen en keuzes te maken op re-integratieactiviteiten. Daarmee is de voorzichtige verwachting dat het totale re-integratiebudget van de RDWI lager wordt en het negatieve herverdelingseffect voor de gemeente na 2024 lager uitvalt.
Fraudebestrijding en Toezicht
Vanuit het Uitvoeringsprogramma "Groen en Duurzaam Doen!" werkt de gemeente verder aan het voorkomen van onrechtmatig gebruik van voorzieningen en de aanpak van fraude. Hierbij werkt de gemeente nauw samen met de gemeenten in de regio Zuidoost Utrecht (ZOU).
- Overige ontwikkelingen
Stichting Sociale Dorpsteams
De Stichting Sociale Dorpsteams is een belangrijke partner van de gemeente in het Sociaal Domein. De Stichting heeft als opdracht om de sociale basis te versterken, toegang tot zorg te organiseren, uitvoering te geven aan gemeentelijk sociaal beleid en de oren en ogen te zijn in de dorpen. Bij bijna alle opgaven van de Uitvoeringsagenda ‘Samen leven, Samen doen’ heeft de Stichting een rol. Hier landen in 2024 ook de extra taken in het kader van Beschermd Wonen en de Jeugdbescherming. De in 2023 ingezette ontwikkeling van kwaliteitsverbetering en professionalisering zet zich in 2024 verder door.
Monitoring
Vanuit het Uitvoeringsprogramma "Groen en Duurzaam Doen!" werkt de gemeente in 2024 verder aan het verbeteren van sturingsinformatie voor het sociaal domein. Onder het motto ‘niet alleen tellen, maar ook vèrtellen’ wordt het cliëntervaringsonderzoek verrijkt met kwalitatief onderzoek.
Herijking minimabeleid
In het begin van 2024 herijkt de gemeente het minimabeleid, dat beter aansluit op de huidige economische omstandigheden en de regionale strategische kaders werk en inkomen 2024-2027. In dit kader ontwikkelt de gemeente ook structureel beleid om energiearmoede tegen te gaan op de lange(re) termijn en voert campagnes uit voor de korte(re) termijn, ook vanuit duurzaamheidsperspectief.
Wmo voorspelmodel
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten(VNG) heeft een Wmo-voorspelmodel ontwikkeld. Gemeenten kunnen hiermee op wijk- en gemeenteniveau zien hoeveel mensen de komende vijf jaar gebruik zullen maken van Wmo-voorzieningen. De gemeente gebruikt dit model samen met de gegevens over de afgelopen jaren als basis voor de financiële ramingen voor het product Individuele Voorzieningen Wmo.